Kącik specjalistów – Miejskie Przedszkole nr 3 w Lędzinach

PORADNIKI DLA RODZICÓW

DRODZY RODZICE!

Stworzyliśmy dla państwa poradnik, który ma na celu poszerzenie wiedzy wśród rodziców o rozwoju emocjonalnym dzieci i ich potrzebach. Mamy nadzieję, że będzie on pomocą w zrozumieniu zachowań dziecka oraz w łagodnym przejściu okresu adaptacji dziecka w przedszkolu. Spróbujemy przybliżyć państwu aspekty pełniące ważną role w kształtowaniu młodej osoby na samodzielnego, odważnego, pewnego siebie i swoich umiejętności człowieka. Jeżeli istnieją tematy, które chcielibyście państwo, aby zostały tu omówione, zachęcamy do kontaktu. Wspólnie tworzymy to miejsce, jakim jest Miejskie Przedszkole nr 3 w Lędzinach i ta strona może być także tego wyrazem.

I ORIENTACJA PRZESTRZENNA U DZIECKA
W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

W artykule przedstawione są ćwiczenia rozwijające orientację przestrzenną przeznaczone dla trzylatków, czterolatków, pięciolatków i sześciolatków.

Opisano również ewentualne trudności, na jakie dziecko z nieukształtowaną orientacją kierunkową może napotkać w nauce szkolnej.

Wiek przedszkolny jest znaczącym okresem dla przygotowania dziecka do podjęcia obowiązku szkolnego. Stymulacja powinna przebiegać w różnych obszarach, co zapewni zachowanie harmonii w rozwoju ogólnym. Należy zatem rozwijać u dziecka naturalną ciekawość poznawczą, zdolność współdziałania w grupie rówieśniczej ( wspólna zabawa, podejmowanie rywalizacji, akceptowanie ewentualnej przegranej, zachowania empatyczne ), umiejętność wypowiadania się oraz prowadzenia dialogu. Konieczne jest również poprzez gry i zabawy rozwijanie pamięci wzrokowej i słuchowej, logicznego rozumowania, spostrzegawczości, umiejętności powtarzania prostych struktur rytmicznych, wyszukiwania słów rymujących się, dzielenia słów na sylaby i łączenia sylab w wyrazy. Ważne jest też wdrażanie dziecka do samodzielności ( czynności samoobsługowe, proste prace porządkowe ), a także zachęcanie do podejmowania różnorakich ćwiczeń ruchowych, manualnych i graficznych. Równolegle można kształtować niezmiernie ważną dla kariery szkolnej dziecka zdolność kierunkowej orientacji przestrzennej.

Orientacja kierunkowa to umiejętność określania lewej i prawej strony w schemacie własnego ciała, oraz w przestrzeni. Jest to również zdolność określania stosunków między przedmiotami oraz orientowania się w schemacie ciała u osoby znajdującej się naprzeciwko. Dzieci, u których orientacja kierunkowa jest nieukształtowana lub nieutrwalona mogą napotkać na występujące trudności:

RYSOWANIE – zmiany kierunku w rysunkach (np.: rysowanie szlaczków od strony prawej do lewej, rysowanie linii pionowych z dołu do góry, a kolistych ruchem zgodnym z ruchem wskazówek zegara), nieprawidłowe odwzorowywanie kształtów geometrycznych, zakłócenia proporcji elementów, nieprawidłowe określenie stosunków przestrzennych, rysunki chaotyczne, ubogie w szczegóły.

CZYTANIE – przestawianie i opuszczanie liter, sylab, wyrazów, a nawet całych linijek druku, błędy w rozumieniu pojęć określających stosunki przestrzenno – czasowe i pojęć dotyczących stopnia pokrewieństwa pomiędzy członkami rodziny wielopokoleniowej.

PISANIE – elementy pisma lustrzanego, zmiana kolejności liter w wyrazach i cyfr w liczbach wielocyfrowych, opuszczanie końcówek w wyrazach, a nawet całych wyrazów, pomyłki w zapisie liczb oraz wyrazów w słupkach i tabelkach, niewłaściwe rozplanowanie znaków graficznych w zeszycie.

WYPOWIADANIE SIĘ – kłopoty z określeniem miejsca przedmiotów na ilustracji i ich wzajemnych relacji, błędne operowanie pojęciami typu:

nad, pod, obok, w za, przed, do itd.

INNE PRZEDMIOTY SZKOLNE – słaba orientacja na mapie, mylenie pojęć przestrzennych i geometrycznych, pomyłki przy zmianie kierunku i miejsca w rzędzie oraz i w szeregu, problemy ze zrozumieniem pojęć z zakresu gramatyki i ortografii. Trudności te mogą wpływać na tempo uczenia się języka polskiego, języka obcego, fizyki, geografii, matematyki oraz obniżać sprawność fizyczną.

Aby dziecko mogło uniknąć wyżej wymienionych trudności należy już od 3 roku życia, przygotowywać go do rozumienia stosunków przestrzennych oraz określania kierunków w schemacie ciała i w przestrzeni. Ćwiczenia w tym kierunku powinny stanowić dla dziecka znakomitą zabawę i służyć

jednocześnie kształtowaniu prawidłowych relacji pomiędzy nim a osobami dorosłymi i rówieśnikami.

Podane poniżej ćwiczenia są pogrupowane tak, aby ich poziom był odpowiedni dla wieku metrykalnego dziecka. Jednak należy pamiętać, iż tempo rozwoju umysłowego, emocjonalnego i ruchowego nie przebiega u wszystkich dzieci identycznie. Dlatego ważne jest, aby bawiąc się z nim uwzględnić jego indywidualne predyspozycje.

Zabawy z trzylatkami

1. Oglądanie i nazywanie części własnego ciała (zabawy z lustrem). 2. Nazywanie części ciała misia lub lalki. 3. Nazywanie części ciała postaci na ilustracji. 4. Prowokowanie dziecka do uzupełniania brakujących części postaci na ilustracji lub rysowanie pod jego dyktando. 5. Wdrażanie poprzez zabawy ruchowe do rozumienia pojęć: na, pod, za, obok, za mną, przede mną, przód, tył, do przodu, do tyłu.

U trzylatków należy kształtować świadomość schematu własnego ciała, zachęcać do współtworzenia schematu postaci człowieka za pomocą różnorodnych technik plastycznych, uświadamiać relacje pomiędzy własną osobą, a otoczeniem.

Zabawy z czterolatkami

1. Kształtowanie świadomości własnego ciała i schematu drugiej osoby (dotykanie, nazywanie, oglądanie w lustrze), uświadamianie zgodności stron względem osi pionowej (np.: po lewej stronie, masz serduszko i to oczko jest po lewej stronie i to uszko jest po lewej stronie, itd.). 2. Zachęcanie do tworzenia coraz bardziej rozbudowanych schematów rysunku człowieka (konieczna słowna instrukcja). 3. Świadome poruszanie się w przestrzeni (zabawy typu: idź do przodu, cofnij się do tyłu, połóż przedmiot przed sobą, przejdź pod sznurkiem, stań na krzesełku, połóż klocek pod stołem, itp.).

U czterolatków należy kształtować świadomość schematu własnego ciała i drugiej osoby, zachęcać do tworzenia rysunku postaci – wskazywać na detale, wdrażać do rozumienia i stosowania pojęć związanych z miejscem dziecka w przestrzeni i położeniem przedmiotów wokół niego.

Zabawy z pięciolatkami:

1. Kształtowanie świadomości własnego ciała poprzez nazywanie części ciała i kierunków od jego osi: lewa – prawa, góra – dół, przód – tył. 2. Świadome przemieszczanie się w przestrzeni pod dyktando i próby nazywania przez dziecko kierunków, w których się porusza. Aby dziecku ułatwić zapamiętanie stron prawa – lewa, można – za jego przyzwoleniem umieścić na rączce, którą najczęściej wybiera do rysowania, umowny znak. 3. Poznawanie schematu ciała drugiej osoby, przyjmowanie punktu widzenia tej osoby, określanie położenia przedmiotów w stosunku do sylwetki ciała drugiej osoby (np.: od Jasia do przodu, od Jasia w lewo, za Jasiem).

4. Porozumiewanie się z innymi za pomocą gestów i mimiki (opowiadania ruchowe, ilustrowanie gestami wierszy, opowiadań i piosenek).

U pięciolatków należy kształtować orientację kierunkową w schemacie własnego ciała i w schemacie drugiej osoby. Należy także wdrażać dzieci w tym wieku do ujmowania właściwych proporcji na rysunku oraz zachęcać do wykonywania prostych poleceń związanych z poruszaniem się w przestrzeni.

Zabawy z sześciolatkami:

1. Słowne określanie kierunków w schemacie własnego ciała i w przestrzeni, w której dziecko się porusz lub przemieszcza przedmioty. 2. Słowne określanie miejsca w którym się znajduje dziecko lub inna osoba, ustalanie co widzi druga osoba w określonej sytuacji i porównywanie z własnym punktem widzenia. 3. Wytyczanie kierunków od obranego przedmiotu (na lewo od stołu, pod stołem, na prawo od drzwi, próby słownego określania drogi prowadzącej np.: z domu do najbliższego sklepu itp.). 4. Orientowanie się na kartce papieru. Ustalenie gdzie jest góra kartki, prawy brzeg kartki, górny lewy róg kartki itp.).

Wdrażanie do rysowania na kartce zgodnie z poleceniem.

5. Zapoznanie ze sposobami przedstawiania przestrzeni na płaszczyźnie (mapa, plan, ilustracja).

U sześciolatków należy kształtować orientację kierunkową w schemacie ciała i w przestrzeni oraz wdrażać do pełnego rozumienia poleceń związanych z poruszaniem się w określonych kierunkach. Sześciolatki powinny określić miejsce drugiego człowieka w przestrzeni oraz miejsca przedmiotów względem własnej osoby i innych obiektów.

Konieczne jest także, aby dziecko sześcioletnie umiało przedstawić relacje przestrzenne na płaszczyźnie. Stanowi to wstępny etap do rozumienia treści przedstawianych za pomocą symboli graficznych (mapy, wykresy, tabele, diagramy).

Dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej, powinno być zdecydowane, co do wyboru ręki piszącej. Przekładanie ołówka jednej ręki do drugiej w trakcie rysowania lub pisania jest zjawiskiem niekorzystnym, i może poważnie przeszkodzić w nabywaniu orientacji przestrzennej.

/opracowała B. Berger/

II KONCENTRACJA DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Przy dzisiejszym tempie życia i zalewie informacji nam dorosłym trudno jest skupiać się na tym, co ważne. Wiele błędów, które popełniamy w najbardziej nieoczekiwanym momencie, są w wielu przypadkach efektem braku koncentracji. Stan dekoncentracji idzie w parze z frustracją, obniżonym nastrojem i rozdrażnieniem, a takie odczucia – niestety – nie sprzyjają koncentracji na rozwiązywaniu problemów dla nas istotnych.

Dzieciom też nie jest łatwo!!!

Dlatego ważne jest, aby sztuki skupiania uwagi uczyć nasze pociechy od najwcześniejszych lat życia. Nawet jeśli dziecko ma poważne kłopoty i nie potrafi na niczym skoncentrować uwagi, nie ma sensu szukanie winnego. Trzeba raczej przygotować plan działania, uzbroić się w cierpliwość i spróbować nauczyć dziecko wyciszania wewnętrznego niepokoju i koncentrowania się na tym, co dzieje się tu i teraz. W tej nauce ogromne znaczenie ma to, jak bardzo my sami jesteśmy wewnętrznie uspokojeni i wyciszeni. Jeśli umiemy koncentrować się na tym, co robimy, jeśli dbamy o to, by atmosfera w domu sprzyjała wyciszeniu się i pracy – połowa sukcesu za nami.

Umiejętność koncentracji można ćwiczyć, trzeba mieć jednak świadomość, że przede wszystkim należy wyeliminować przyczyny zaburzeń. A może ich być wiele, od tych bardzo poważnych, kiedy to należy udać się po pomoc do specjalisty, po mniejsze błędy w wychowaniu, które przy odrobinie wysiłku można zniwelować. U każdego dziecka przyczyny zaburzeń koncentracji są inne. Najpierw należy te przyczyny odkryć, poznać a następnie starać się je wyeliminować. Zaburzenia koncentracji również przejawiają się w różny sposób. Niektóre dzieci nie mogą skupić się na jednym rodzaju aktywności, więc stale rozpoczynają coś nowego, są stale w ruchu. Ale i spokojni marzyciele mogą mieć problemy z koncentracją – są powolni, nie kończą swojej pracy, zapominają co właściwie mają do zrobienia. Podsumowując: niepokojące jest, gdy dziecko zaczyna tysiąc rzeczy na raz i niczego nie doprowadza do końca, pracuje szybko i pobieżnie albo pracuje zdecydowanie za wolno, popełnia dużo błędów, szybko odczuwa zmęczenie, śni na jawie, nie potrafi wysłuchać i zapamiętać poleceń do niego kierowanych, często gubi swoje rzeczy i jest rozkapryszony. Są to poważne sygnały, że należy zacząć działać.

Jak dziecku pomóc?

Może na dobry początek przyjrzeć się jak wygląda pokój naszego dziecka lub kącik do nauki i zabawy. Otaczająca nas reklama wmawiam nam i naszym dzieciom, że pewne rzeczy po prostu musimy posiadać. Ulegając tej presji kupujemy kolejne łatwo dostępne dobra. A dziecko rośnie w przekonaniu, że zdobycie najbardziej nawet wymyślnych zabawek nie wymaga wysiłku. W efekcie ma ono wiele rzeczy, których nie potrzebuje, a kolejnymi szybko się nudzi. Jego zabawy są coraz mniej twórcze, bo ograniczone masą przedmiotów. Także rozrywka jest łatwa i przyjemna: kino, telewizja, komputer, kompleksy rozrywkowo-handlowe. Często po prostu nie dajemy dziecku szansy, aby mogło podejmować wysiłek. Ćwicz zatem u dziecka:

– umiejętność czekania ( kształtujemy niezwykle ważną cechę wżyciu jaką jest wytrwałość, uczymy też zrozumienia, że nie można mieć wszystkiego i że osiągnięcie celu wiąże się z nakładem pracy ),

– umiejętność słuchania ( na własnym przykładzie pokazuj na czym polega słuchanie, utrzymuj z dzieckiem kontakt wzrokowy, w formie zabawowej – np. rywalizacji – trenuj wysłuchiwanie i powtarzanie sekwencji słów, zdań rymujących się wyrazów, wyliczanek,

– umiejętność opowiadania ( zachęcaj dziecko do opowiadania o własnych przeżyciach, snach, kontaktach z rówieśnikami lub członkami rodziny, oglądanych bajkach, historyjkach usłyszanych od babci, itp – jeśli popada w dygresje i się gubi, delikatnie naprowadzaj na główny wątek opowiadanej historii ),

– systematyczność ( sprzyja temu unormowany tryb życia: stałe pory posiłków, snu, pracy i zabawy oraz jasno określone obowiązki dziecka, czytelnie wytyczone granice ),

– umiejętność utrzymywania porządku ( pokaż dziecku na własnym przykładzie jak należy pielęgnować porządek, każda rzecz powinna mieć swoje miejsce, pozbądź się przedmiotów niepotrzebnych – koncentracja w chaosie jest niemożliwa ),

– umiejętność radzenia sobie z niepowodzeniami ( tłumacz dziecku, że każdy popełnia błędy, niema jednak sytuacji bez wyjścia – wiele bajek kończy się takim morałem i to możesz wykorzystać),

– umiejętność dokonywania wyboru ( nie staraj się być dla dziecka bezwzględnym autorytetem w każdej dziedzinie życia, pokazuj dziecku alternatywne rozwiązania, daj mu szansę w niektórych codziennych sytuacjach samostanowienia o sobie ).

Pamiętaj!

Motorem celowego działania człowieka jest sukces. Stwarzaj więc dziecku sytuacje, w których może sukces osiągnąć. Nagradzaj go – chociażby słowami lub gestem, doceń jego wysiłek – nawet jeśli efekt końcowy pracy dziecka nie będzie zgodny z twoimi oczekiwaniami. Liczy się bowiem przede wszystkim intencja dziecka, włożony trud, motywacja do podjęcia wysiłku, chęć wykonania zaleconego zadania – to składa się na sukces dziecka.

Konsekwencja!

Konsekwentne realizowanie zasad to jedno z najtrudniejszych wyzwań dla rodziców Niezwykle ważne jest to, aby rodzice były zgodni w sprawie zasad i konsekwencji. Unikną wtedy rozdzielania przez dziecko i próby wykorzystywania tego, że jedno z nich jest np. bardziej pobłażliwe i obroni przed drugim. Ważne jest też, aby ustalone zasady były konsekwentnie realizowane przez wszystkich członków rodziny w takim samym stopniu. Dzięki temu dziecko nie będzie musiało ciągle sprawdzać, jakie zasady obowiązują gdy jest w domu tylko mama, gdy są oboje rodzice lub gdy opiekuje się nim babcia. Będzie miało również poczucie bezpieczeństwa, gdyż sytuacje w których się znajdzie będą dla niego przewidywalne.

Konsekwencji nie sprzyjają konflikty pomiędzy rodzicami. Dziecko boi się wszelkich konfliktów i kłótni domowych. Wyobraża sobie, że to ono ponosi odpowiedzialność za to co się dzieje niedobrego w rodzinie – czuje się winne. Takie obciążenie psychiki absolutnie nie służy koncentracji, a negatywne skutki takich przeżyć mogą determinować zachowanie dziecka przez wiele lat.

Profilaktyka

Każda chwila spędzana wspólnie, rodzinnie nie tylko umacnia więzi pomiędzy członkami rodziny, ale sprzyja też profilaktyce czyli zapobieganiu powstawania różnorakich nieprawidłowości rozwojowych u dzieci. Proponowane poniżej ćwiczenia, gry i zabawy wpływają korzystnie na rozwój sfery intelektualnej, emocjonalnej i społecznej dziecka. Mają też zasadnicze znaczenie w rozwoju jego koncentracji.

– składanie obrazka z części wg wzoru i bez wzoru – układanie patyczaków na wzorze, wg wzoru, bez wzoru – „Nawlekamy korale” – odtwarzanie prostych rytmów: koło, kwadrat, trójkąt, – układanki geometryczne płaskie wg wzoru ( mozaiki ) – dobieranie par jednakowych obrazków spośród wielu, – odwzorowywanie prostych szlaczków z elementami literowymi, – kalkowanie szlaczków, – wyszukiwanie ze zbioru różnych figur dwóch takich samych (np. gra „Memory”), – porównywanie obrazków – wyszukiwanie różnic i podobieństw ,

– dorysowywanie brakujących elementów w obrazku ,

– wyszukiwanie detali w ilustracjach,

– labirynty ( wodzenie paluszkiem, rysownie ołówkiem, wyszukiwanie możliwych

dróg dotarcia do celu ),

– „Co zmieniło miejsce”? – odtwarzanie z pamięci uprzednio zaobserwowanych

Przedmiotów,

– zapamiętywanie kolejności prezentowanych obrazków,

– naśladowanie sekwencji ruchów,

– odszukiwanie w zestawie obrazków demonstrowanych w określonej kolejności,

– odtwarzanie układów figur geometrycznych,

– zapamiętywanie i odtwarzanie listy eksponowanych przedmiotów,

– wskazywanie brakujących przedmiotów wcześniej eksponowanych,

– ćwiczenia rozmachowe: kreślenie pędzlem, na dużych arkuszach, pogrubianie konturów, czyli obwodzenie po śladzie linii pojedynczych

szerokim pędzlem, mazakiem, kredą, – nawlekanie koralików, – obrysowywanie figur geometrycznych, – sytuowanie przedmiotów względem innego, np.” połóż klocek na stole, pod krzesłem, na krześle”, itp , – obrysowywanie, zamalowywanie figur geometrycznych,

– rysowanie linii w labiryncie, – układanie patyczków wg wzoru, – rysowanie po śladzie, kalkowanie, – łączenie punktów tworzących figurę, – wycinanie po linii,

– układanie klocków według wzoru,

– porównywanie relacji przestrzennej obiektów ,

– ćwiczenia orientacji kierunkowej w schemacie ciała,

– ćwiczenia orientacji kierunkowej w przestrzeni,

– wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków pochodzących z najbliższego otoczenia

( np. szelest kartek, odgłosy pojazdów), – wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków ze względu na natężenie ( cicho – głośno, wysoko – nisko),

– odnajdywanie ukrytych przedmiotów wydających dźwięki,

– wysłuchiwanie i odtwarzanie prostych rytmów,

– wyklaskiwanie rytmu,

– układanie klocków wg słyszanego rytmu,

– ćwiczenia pamięci słuchowej – powtarzanie zdania złożonego wypowiedzianego przez dorosłego,

– słuchanie bajek i odpowiadanie na pytania,

– nauka krótkich wierszyków, wyliczanek, piosenek, rymowanek,

– powtarzanie cyfr , słów, zdań .

Pamiętajmy również o tym, że wiele gier i zabaw oferowanych obecnie na rynku stwarza możliwość poprawy koncentracji u dziecka. Każda gra jest dobra. Zarówno gra planszowa, jak i konstrukcyjna czy zręcznościowa. Wybierając grę dostosujmy jej poziom do wieku i zainteresowań dziecka. Wspólna zabawa z dzieckiem stwarza okazję by nauczyć je przestrzegania zasad gry, czekania na swoją kolejkę, obserwowania przebiegu gry, radzenia sobie z przegraną, nie przerywania zabawy, gdy wynik jest dla niego niezadowalający. Grajmy z dzieckiem systematycznie, ale nie „na siłę”, należy unikać przeciążenia. Wymagania wobec dziecka powinny rosnąć powoli, zgodnie z jego możliwościami. To co wypracujemy u dziecka w jego młodszym okresie życia, będzie procentować przez lata szkolne i w życiu dorosłym.

/opracowała B. Berger/